Istebna usytuowana jest na samym południu województwa śląskiego, należąc geograficznie, historycznie i kulturowo do Śląska Cieszyńskiego. Wraz z Jaworzynką i Koniakowem tworzy ona tzw. Trójwieś Beskidzką położoną na łagodnych zboczach Beskidu Śląskiego, tuż przy granicy z Czechami i Słowacją.
Wieś ta jest wymarzonym miejscem dla wielbicieli turystyki pieszej i rowerowej. Wiele tu łatwo dostępnych szlaków, pozwalających nie tylko na podziwianie piękna przyrody i krajobrazu, ale także poznanie lokalnych walorów kulturowych. Istebna słynna jest ze swojego drzewostanu świerkowego do tego stopnia, że na terenie pobliskiej Jaworzynki stworzony został Karpacki Bank Genów Świerka Istebniańskiego. W tym samym miejscu prowadzona jest również restytucja głuszca. Populacja tych niezwykłych ptaków była tu niegdyś bardzo liczna, z czasem jednak, gdy zmieniła się struktura lasów, zaczęło im grozić wyginięcie. Jedynie dzięki działalności miejscowego nadleśnictwa udało się je ocalić.
Drzewa, to nie tylko idealne na cele wypoczynkowe przestrzenie naszych lasów, ale także piękny, naturalny surowiec budowlany – drewno. Architektura drewniana jest chlubą miejscowości. Przemierzając ją zobaczą Państwo zarówno leciwe drewniane chaty, będące nierzadko zabytkami, jak i zupełnie nowe, zbudowane z drewna domy i karczmy. Na terenie Istebnej znajdują się aż cztery drewniane obiekty sakralne – wszystkie wpisane na Szlak Architektury Drewnianej Województwa Śląskiego. Najstarszy z nich XVII-wieczny Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego położony jest nieopodal ważnego węzła szlaków – Przełęczy Kubalonka i to właśnie tutaj słynny himalaista – Jerzy Kukuczka poślubił swą żonę Cecylię. Najnowszy z kościołów, to odbudowany po tragicznym pożarze Kościół pw. Matki Bożej Fatimskiej na Stecówce – znany z organizowanych tu od maja do października Czuwań Fatimskich, a także pięknych koncertów Józefa Skrzeka i góralskich kapeli.
Wielowiekowe przywiązanie lokalnej ludności do wiary spowodowało, że w miejscowych świątyniach zobaczymy prace najwybitniejszych artystów ludowych tej ziemi, a także mieszkających tu profesjonalnych malarzy i rzeźbiarzy. Przykładem tego jest położony w samym centrum Istebnej Kościół pw. Dobrego Pasterza, gdzie podziwiać możemy ciekawe polichromie wykonane przez Jana Wałacha, Ludwika Konarzewskiego seniora i jego uczniów. Uwagę zwraca także rzeźbiony ołtarz, balaski, chrzcielnica oraz ambona – wszystko to dłuta Ludwika Konarzewskiego seniora, a po części także jego syna i uczniów. W świątyni tej zobaczymy także ciekawą ceramikę, czy też malarstwo na szkle. Malowidło na ścianie kaplicy przedstawiające procesję Bożego Ciała pędzla Ludwika Konarzewskiego juniora ukazuje nam mieszkańców Istebnej w pięknych strojach ludowych. Do dnia dzisiejszego biorąc u nas udział w uroczystościach kościelnych, a także dożynkach, czy też Dniach Istebnej możemy zobaczyć bogactwo miejscowego folkloru, wyrażające się zarówno w tradycyjnych ubiorach, jak i muzyce. Na terenie wsi działa bardzo znany Zespół Regionalny „Istebna” wraz ze swą sekcją dziecięcą, który kultywuje dawne tańce, śpiewy i obrzędy, a także kapele ludowe sięgające w swej twórczości do źródeł karpackiej muzyki. Istebna to siła tradycji wynikająca z pamięci o naszej historii oraz przywiązania do rodzimej kultury i wiary przodków. Z wartościami tymi związana jest zdecydowana większość miejscowych atrakcji turystycznych, które w znaczący sposób przyczyniły się do przyznania Istebnej certyfikatu przynależności do prestiżowej Sieci Najciekawszych Wsi, a także umieszczenia jej na liście miejscowości pretendujących do publikowanej przez Światową Organizację Turystyki Narodów Zjednoczonych listy najlepszych turystycznych wsi na świecie.
Dawne życie górali poznamy odwiedzając Kurną Chatę Kawuloka, gdzie zobaczyć można nie tylko starodawną strukturę i wyposażenie gospodarstwa domowego, ale także dowiedzieć się wiele o codzienności naszych przodków. Była ona przepełniona pracą związaną z wycinką drzewa, uprawą roli i tkactwem, jednak najbardziej charakterystycznym zajęciem miejscowej ludności było pasterstwo. Z dala od domostw, wysoko na górskich szałasach życie biegło swoistym, niepowtarzalnym rytmem.
Mimo trudów codzienności górale zawsze znajdowali czas by upiększyć swe otoczenie sztuką ludową. Najbardziej znanym nie tylko w kraju, ale i zagranicą rękodziełem pochodzącym z Trójwsi jest koronka koniakowska. Misterne, delikatne serwetki swymi wzorami przywodzące na myśl bogactwo beskidzkiej łąki są niewątpliwie jedną z najbardziej oryginalnych pamiątek, jakie można u nas nabyć. Zobaczymy je i zakupimy w Gminnym Ośrodku Kultury w Istebnej. Drugim niezwykle charakterystycznym rodzajem wytwarzanego tu rękodzieła jest popularny w Istebnej i Jaworzynce haft krzyżykowy. Jego korzenie sięgają dawnych terenów osadnictwa wołoskiego, a specyfika związana jest z nietypową prezentacją wzoru, polegającą na wyszyciu barwnego tła i pozostawieniu białych motywów kwiatowych, czy też geometrycznych. Kolejnymi popularnymi na naszym terenie formami artystycznego wyrazu są rzeźba i snycerka. Trudno w to uwierzyć, ale mimo mnogości zajęć dawni mieszkańcy Trójwsi Beskidzkiej zdobili większość sprzętów codziennego użytku, takich jak naczynia pasterskie, czy meble, nie mówiąc o artystycznym wykańczaniu architektonicznych detali w góralskich chatach, czy kaplicach. W tak zwanej Dziedzinie, a więc najstarszej części Istebnej znajduje się jeszcze wiele domów, w których zachowane zostały pięknie wykończone odrzwia, szczyty, czy też wypusty i zgłowce. Warto też udać się do niewielkiego, drewnianego kościółka św. Józefa na Mlaskawce, którego wykonane w góralskim stylu wnętrze w całości stworzone zostało przez miejscowych artystów ludowych. Tradycje te nie odchodzą w zapomnienie, czego dowodem jest ukończony w roku 2016 kościół na Stecówce. Zobaczyć można tu zarówno ciekawe detale architektoniczne, jak i bogate zdobnictwo snycerskie, rzeźbioną balustradę chóru i balaski oraz płaskorzeźby przedstawiające stacje drogi krzyżowej.
Ważną atrakcją Istebnej jest położona w przysiółku Wilcze Izba Pamięci Jerzego Kukuczki – pozwalająca poznać życie i osiągnięcia sportowe wybitnego polskiego himalaisty. Mimo że to walory kulturowe stanowią o wyjątkowości wsi, to także i miłośnicy turystyki aktywnej z pewnością znajdą tu dla siebie wiele atrakcji, głównie tych uwarunkowanych górskim położeniem miejscowości. Wspomniana na samym początku turystyka piesza i rowerowa, skądinąd bardzo dobrze korespondująca ze zwiedzaniem, latem uzupełniana jest przez atrakcje związane z parkiem linowym, pumprtackiem, paintballem i trasami nartorolkowymi oraz jazdą konną. Nowością jest kompleks jednokierunkowych ścieżek rowerowych typu singletrack - Złoty Groń Airduro Tralis. Zimą natomiast ruch turystyczny skupia się w znanej z wyciągów narciarskich Dolinie Olzy, gdzie czekają na Państwa nie tylko nowoczesne ośrodki narciarskie z bogatą ofertą szkół i wypożyczalni, ale także zróżnicowana baza gastronomiczna, park wodny oraz SPA & Wellness. Miłośnikom narciarstwa biegowego znana jest natomiast Kubalonka, gdzie znajdują się profesjonalne, sztucznie naśnieżane i oświetlone trasy pozwalające na uprawianie tego sportu. Na pobliskiej Przełęczy Szarcula rozpoczyna się natomiast Rekreacyjna Trasa Narciarstwa Biegowego „Rajsztag Prezydencki”, której nazwa nawiązuje do historii tego regionu.
Popularną i bardzo przez turystów lubianą zimową rozrywką są kuligi odbywające się na leśnych, zaśnieżonych drogach. Kończą się one zazwyczaj ogniskiem lub przyjazdem do położonej na polanie kolyby, gdzie skosztować można grzanego wina i pieczonej kiełbasy, a czas umilają dźwięki góralskiej kapeli.
Na terenie miejscowości zainteresowani znajdą różnorodną bazę noclegową, począwszy od niewielkich, klimatycznych agroturystyk i kwater prywatnych, poprzez gwarantujące swobodę domki do wynajęcia, aż po duże nowoczesne ośrodki wypoczynkowe.
Źródło zdjęcia głównego: fot. Przemysław Borsuk